Co oznacza ubezwłasnowolnienie całkowite? Jakie są skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego? Jak wygląda cała procedura?
O ubezwłasnowolnieniu całkowitym stanowi art. 13 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks Cywilny. Ubezwłasnowolnienie całkowite może być orzeczone wobec osoby, która ukończyła 13 lat, co jest uzasadnione tym, że do 13 roku życia osoba nie posiada zdolności do czynności prawnych, zatem pozbawienie jej tych zdolności nie miałoby żadnego sensu. Przesłankami do orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego są:
- choroba psychiczna,
- niedorozwój umysłowy,
- inny rodzaj zaburzeń psychicznych (np. pijaństwo, narkomania),
Przyczyna ubezwłasnowolnienia całkowitego musi w konsekwencji powodować, iż osoba, która ma być ubezwłasnowolniona, nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem.
Jak wskazał Sąd Najwyższy W postanowieniu z dnia 27 października 1976 r. w sprawie prowadzonej pod sygnaturą akt. II CR 32/68 „choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy oraz inne zaburzenia psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomania – mogą stanowić przyczynę ubezwłasnowolnienia tylko wówczas, gdy skutkują wskazanym wyżej stanem braku możności kierowania swym postępowaniem„.
Niemożność pokierowania własnym postępowaniem oznacza przede wszystkim brak możliwości dokonywania czynności prawnych w sposób świadomy i swobodny. Jako spełnienie przesłanki niemożności pokierowania własnym postępowaniem traktować należy wszelkie przejawy braku prawidłowej percepcji skutkujące niemożnością oceny znaczenia (skutków) własnego zachowania, niekoniecznie przyjmującego postać oświadczenia woli składanego przy dokonywaniu czynności prawnej.
Dodatkową przesłanką ubezwłasnowolnienia całkowitego, niewyrażoną wprost w komentowanym przepisie, jest spełnienie wymogu, by ubezwłasnowolnienie było niezbędne dla ochrony interesu osoby, która miałaby mu podlegać (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 października 1976 r., II CR 387/76, Legalis).
Jakie są skutki ubezwłasnowolnienia całkowitego?
Ubezwłasnowolnienie całkowite to pełne pozbawienie zdolności do czynności prawnych w przypadku ciężkich zaburzeń czy chorób psychicznych.
Ważne! Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, jeżeli nie pozostaje on już pod władzą rodzicielską, o czym stanowi art. 13 par. 2 Kodeksu Cywilnego.
Kto może zostać opiekunem osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej?
Jeżeli dobro pozostającego pod opieką nie stoi temu na przeszkodzie, opiekunem ubezwłasnowolnionego całkowicie powinien być ustanowiony przede wszystkim jego małżonek, a w razie jego braku, ojciec lub matka. W innym wypadku opiekun powinien być ustanowiony spośród krewnych lub innych osób bliskich pozostającego pod opieką albo jego rodziców.
W braku takich osób sąd opiekuńczy zwraca się o wskazanie osoby, której opieka mogłaby być powierzona, do właściwej jednostki organizacyjnej pomocy społecznej albo do organizacji społecznej.
Co zawrzeć we wniosku? Jakie dokumenty dołączyć?
W celu ubezwłasnowolnienia innej osoby konieczne jest zgłoszenie się z odpowiednim wnioskiem do sądu. Tylko niektóre osoby mają jednak możliwość wystąpienia z wnioskiem o ubezwłasnowolnienia. Zalicza się do nich m.in. małżonka osoby, której dotyczyć ma ubezwłasnowolnienie, krewnych małżonka w linii prostej, a także przedstawiciela ustawowego. Możliwość wystąpienia z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie ma również Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Rzecznik Praw Dziecka.
Wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite lub częściowe powinien zawierać dane osobowe wnioskodawcy oraz osoby, której dotyczy ubezwłasnowolnienie. Konieczna jest także informacja, jakie jest pokrewieństwo między osobą składającą wniosek a osobą, której dotyczy ubezwłasnowolnienie.
Wniosek powinien zawierać także dane o stanie cywilnym osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. Należy zaznaczyć, czy przedmiotem wniosku jest ubezwłasnowolnienie całkowite. Każdy wniosek o ubezwłasnowolnienie tego rodzaju wymaga także zawarcia odpowiedniego uzasadnienia. Istotną informacją jest również uwzględnienie, czy osoba, której dotyczyć będzie postępowanie, jest w stanie samodzielnie stawić się na rozprawę.
Do wniosku dołączyć należy:
- 3 egzemplarze wniosku,
- 3 egzemplarze (oryginał + 2 kserokopie) – odpisu skróconego aktu urodzenia uczestnika, jeśli pozostaje w związku małżeńskim, to również aktu małżeństwa, a jeśli jest wdowcem, to aktu zgonu jego małżonka.
- 3 egzemplarze (oryginał + 2 kserokopie) odpisu skróconego aktu urodzenia lub aktu małżeństwa wnioskodawcy,
- 3 egzemplarze (oryginał + 2 kserokopie) zaświadczenia od lekarza specjalisty (psycholog, psychiatra, neurolog) o aktualnym stanie zdrowia uczestnika postępowania.
- dokumentację medyczną dot. zdrowia uczestnika.
- potwierdzenie uiszczenia opłaty od wniosku – 100 zł.
Gdzie złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite?
Wniosek należy złożyć do sądu okręgowego. Sąd właściwy miejscowo to sąd miejsca zamieszkania osoby, której będzie dotyczyć procedura ubezwłasnowolnienia.
Postępowanie dowodowe, co sąd bierze pod uwagę?
O tym, czy dana osoba fizyczna zostanie ubezwłasnowolniona, decyduje opinia psychiatry, a także innych lekarzy, w tym neurologa. Istotna może być również opinia psychologa. Wszyscy oni mają za zadanie ocenić, czy u danej osoby występuje choroba psychiczna. Przed zasądzeniem ubezwłasnowolnienia sąd dokonuje weryfikacji poczytalności osoby, która ma zostać ubezwłasnowolniona. W dokumentach należy uprawdopodobnić możliwość występowania choroby psychicznej lub zaburzeń psychicznych. Tak więc do wniosku dołączamy całą dokumentację medyczną, w jakiej jesteśmy posiadaniu.
Czy ubezwłasnowolnienie całkowite może być uchylone?
Ubezwłasnowolnienie można uchylić. Jest to konieczne szczególnie w sytuacji, kiedy ustały przyczyny będące powodem ubezwłasnowolnienia. Sąd ma wtedy obowiązek uchylenia ubezwłasnowolnienia lub jego zmiany. Jeśli stan osoby ubezwłasnowolnionej polepszy się, można zmienić je z całkowitego na częściowe. Możliwa jest również zmiana odwrotna, w sytuacji, kiedy stan osoby chorej ulegnie pogorszeniu. Wniosek o uchylenie ubezwłasnowolnienia może złożyć sama osoba ubezwłasnowolniona, ale także te osoby, które poprzednio wnioskowały o ubezwłasnowolnienie.
Więcej o ubezwłasnowolnieniu przeczytacie Państwo w innym wpisie: https://radcaprawnyzakopane.pl/ubezwlasnowolnienie-sposob-na-ochrone-interesow-osoby-bezradnej/
